Zbiór: Strój narodowy

W wieku XIX, w okresie zaborów, na fali patriotycznych sentymentów wykształcił się „polski strój narodowy”, nawiązujący wszakże do narodu bardzo wąsko postrzeganego – czyli „narodu szlacheckiego”. Była to zatem nieco uwspółcześniona wersją stroju sarmackiego, z żupanem, pasem kontuszowym i kontuszem.

Strój taki był noszony przez przedstawicieli rodów ziemiańskich z okazji dużych uroczystości (prywatnych, np. śluby, i świąt narodowych). W zaborze galicyjskim (gdzie tolerowano może nie tyle aspiracje narodowe, co pewien koloryt lokalny) również w życiu politycznym, a także – podobnie jak w zaborze pruskim – stał się odświętnym strojem reaktywowanych od lat 30. XIX wieku bractw kurkowych. W zaborze rosyjskim ugrupowania takie były zakazane, podobnie zresztą jak strój kontuszowy (od czasów powstania listopadowego); pojawiał się jednak niekiedy na balach kostiumowych lub w „żywych obrazach”.

W Kongresówce zatem męskim strojem patriotycznym stała się czamara z pętlicami, symbolizująca gotowość do walki o ojczyznę (i, faktycznie, stała się ona nieformalnym mundurem powstańców styczniowych).

Zarówno elementy czamary, jak i kontusza przeszły do stroju kobiecego, zwłaszcza w okresie powstania styczniowego i żałoby narodowej po jego upadku – na sukniach pojawiły się wzięte z czamary pętlice oraz kontuszowe wyloty na ramionach. Towarzyszyła im, rzecz jasna, czarna biżuteria.