Józef Śliwicki

Józef Śliwicki (1867-1944), aktor, reżyser. Pochodził z rodziny związanej z teatrem –  był synem Leona, tapi­cera Warszawskich Teatrów Rządowych, i Michaliny z aktorskiego rodu Trapszów,  mężem Felicji Pichor (od 31 VII 1923). Jego siostra, Michalina Marianna, poślubiła Remigiusza Michała Dehnela, mojego stryjecznego pradziadka, brata Augusta (P-53, P-54, P-56, P-57, P-64).

Inne zdjęcie Józefa: P-4209.

Gry aktorskiej uczył się w szkole swego stryjecznego dziadka A. Trapszy. Debiu­tował 28 XII 1884 w amatorskim zespole Warsz. Tow. Dobroczynności. 5 IX 1885 wystąpił po raz pierwszy w t. krak. w roli Pomocnika Rejenta („Lis w kurniku” i odtąd pracował tam przez trzynaście sez. jako aktor (w lecie 1886 uczestniczył w występach zespołu krak. pod kier. W. Antoniewskiego), a w 1893-96 także jako reżyser. Na występy gościnne wyjeżdżał wówczas do Lwowa (2-25 VI 1898) i trzykrotnie do Warszawy, gdzie występował w WTR: 4-9 VIII 1896 (debiutował w roli Zbigniewa w „Mazepie”), 1 VII-9 VIII 1897, 12 VII-10 IX 1898. Od 13 IX 1898 zaangażowany do WTR, pracował w zespole dramatu aż do rozwiązania t. rządowych, jako aktor, a za dwoma nawrotami także jako reżyser: 14 X 1905-14 III 1907 oraz 14 VII 1908-14 I 1915. Zajmował się również pracą pedag.: od 1909 do 1915 był prof. Szkoły Aplikacyjnej, w 1910-14 prof. Klasy Dramatycznej przy Warsz. Tow. Muzycz­nym, w 1916-21 prof. Warsz. Szkoły Dramatycznej, a od 1921 prof. Państw. Szkoły Dramatycznej w War­szawie. W późniejszych latach pracował w zespole byłych t. rządowych, najpierw jako członek Zrzeszenia (w którym należał do Zarządu), potem jako aktor i reżyser T. Miejskich, a od 1924 T. Narodowego. Na występy gościnne wyjeżdżał w tym okresie do Lwowa (1902), Wilna (czerwiec 1908, lipiec 1927), Kijowa (grudzień 1913, styczeń 1914), Łodzi (styczeń 1916, wrzesień 1923), Poznania (maj 1924), Paryża (z zespo­łem A. i H. Małkowskich w 1925) i Torunia (luty 1928). 1 IX 1926 przeszedł na emeryturę, nadal jednak występował i reżyserował. Grał też w filmach. Trzy­krotnie obchodził w Warszawie jubileusze: dwudziestopięcio-, trzydziestopięcio- i pięćdziesięciolecia pracy artyst.; za pierwszym razem wystąpił w tyt. roli Don Carlosa (10 XII 1910), za drugim jako Mortimer („Ma­ria Stuart” F. Schillera, 17 VI 1922), Za trzecim jako Król („Mazepa”, 23 XI 1938). Ostatni jubileusz, święco­ny również jako pięćdziesięciolecie jego pracy społecz­nej, był zarazem jego pożegnaniem ze sceną. Średniego wzrostu, przystojny, miał wg M. Rulikowskiego „niezwykle piękny głos” ,,o wyjątkowo szlachet­nym brzmieniu” i władał nim „po mistrzowsku”. W Krakowie zaczął swoją karierę od skromnych zadań, szybko się jednak wybił w takich rolach jak: Filon („Balladyna”), Kościuszko („Kościuszko pod Racławicami”), Zbigniew („Mazepa”), Fantazy („Fantazy”), Szczęsny („Horsztyński”), Romeo („Romeo i Julia”). O jego roli Gottwalda („Hanusia”) napisał S. Koźmian, że „kreacją tą wzniósł się na najwyższe szczyty sztuki”. Na wystę­pach gościnnych w WTR grał m.in. Hamleta (22 IX 1898). Występy te potwierdziły pochlebną opinię o jego wymowie i recytacji: „od śmierci Królikowskie­go – stwierdzono wówczas – nikt w Warszawie nie umiał tak pięknie mówić jak Śliwicki”. Był aktorem inteligentnym, sumiennym i pracowitym. Ogółem ode­grał w ciągu swojego życia sześćset czterdzieści cztery role, pomiędzy którymi – prócz wymienionych – naj­wyżej ceniono Mistrza Henryka („Dzwon zatopiony”), Hr. Fabrycego („Pietro Caruso”), Makbeta („Makbet”), Pastora („Gniazdo rodzinne”), Biskupa („Bolesław Śmiały”). Z powodzeniem występował w wielu rolach fredrow­skich, m.in. jako Albin („Śluby panieńskie”), Lubomir („Pan Geldhab”), Edwin („Odludki i poeta”), Alfred i Wac­ław („Mąż i żona”), Birbancki („Dożywocie”), Dolski („Wiel­ki człowiek do małych interesów”). Jego prace reżyserskie cechowała wg Rulikowskiego „wielka wrażliwość na piękno poezji”. Był jednym z najbardziej zasłużonych działaczy społecznych w dziejach pol. aktorstwa. W 1905 inicjator strajku aktorskiego, od 1906 prezes Kasy Pożyczkowo-Wkładowej Artystów WTR, od 1907 należał do zarządu Związku Artystów i Artystek WTR. W 1918 był współinicjatorem założenia ZASP, od 1919 pierwszym przewodniczącym tego związku (a także w okresach 1921-24, 1926-29, 1933-39). Wg W. Zawistowskiego stał się mężem opatrznościowym związku, „ratującym organizację aktorską w momen­tach najcięższych, przez siebie nie zawinionych”. Jako działacz w znacznym stopniu przyczynił się do podnie­sienia społecznej reputacji pol. aktora; za swoje zasługi został nagrodzony tytułami członka zasłużonego i ho­norowego, a od 1919 także honorowego prezesa ZASP. Podczas II wojny świat. uczestniczył w konspiracyjnych pracach związku ratując jego majątek i archiwum. Pierwszą jego żoną była Felicja z Nowakowskich l°v. Krywultowa.

(za: http://www.encyklopediateatru.pl/)